Szubienica to drewniana lub murowana konstrukcja używana do wykonania kary śmierci przez powieszenie. Jest to jedna z najstarszych metod egzekucji, stosowana na przestrzeni dziejów w różnych kulturach i systemach prawnych.

Powieszenie jako forma kary śmierci bywało stosowane w różnych okresach i miejscach. Do XVIII wieku była to kara niehonorowa, i jako taką, rzadko stosowano ją wobec arystokratów. W okresie Oświecenia metody egzekucji ujednolicono, pozostawiając tylko podział na rozstrzelanie, stosowane wobec żołnierzy i powieszenie stosowane wobec cywilów. W Skandynawii i Niemczech cywilne egzekucje wykonywano przez ścięcie toporem (w XX w.  zastąpionym gilotyną, stosowaną też oczywiście we Francji i jej koloniach), a w Hiszpanii – przy użyciu garoty. W pozostałych krajach europejskich cywile stawali pod szubienicą.

Metoda wykonania egzekucji przez powieszenie polega na założeniu pętli na szyję skazańca, a następnie usunięciu mu spod nóg stołka, drabiny, lub otworzeniu zapadni, aby spowodować uduszenie lub przerwanie rdzenia kręgowego. Współcześnie egzekucje przez powieszenie są wykonywane w byłych koloniach brytyjskich w Afryce, a także w Japonii, Singapurze, Iranie, Iraku i tych krajach Ameryki Środkowej, w których nadal wymierza się karę główną. W Chinach preferuje się zastrzyk trucizny lub rozstrzelanie, w USA najczęściej również podaje się śmiertelny zastrzyk, W niektórych stanach skazaniec ma prawo wybrać metodę alternatywną. Różnią się one w zależności od stanu: bywa to rozstrzelanie, powieszenie, komora gazowa lub krzesło elektryczne.

Jak podają naukowcy z Uniwersytetu Wrocławskiego, jedną z najstarszych murowanych szubienic miejskich (odkryto jej pozostałości), może być szubienica w Złotoryi. Znajdowała się ona na miejscu onegdaj zwanym Górą Szubieniczną. Aż do zaborów egzekucje przeprowadzano publicznie. Zaniechano tego po odzyskaniu niepodległości. Po II wojnie światowej kilkakrotnie zrobiono wyjątek.

21 lipca 1946 o godzinie 7.00 na stoku poznańskiej Cytadeli powieszono Arthura Greisera – byłego prezydenta Senatu Wolnego Miasta Gdańska i namiestnika Kraju Warty, odpowiedzialnego za liczne przestępstwa na ludności cywilnej, zakwalifikowane przez sąd jako zbrodnie przeciwko ludzkości

Egzekucja Arthura Greisera była symbolicznym aktem sprawiedliwości za zbrodnie nazistowskie i ostatnią publiczną egzekucją w Polsce. Inne przykłady to egzekucje członków załogi obozu koncentracyjnego Stutthof, które miały miejsce w Gdańsku 4 lipca 1946 roku na Biskupiej Górce w obecności licznie zgromadzonej publiczności. Wcześniej, 24 maja 1946 na stadionie piłkarskim w Sanoku powieszono dwóch żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych: Władysława Skwarca i Władysława Kudlika.

Ostatnią egzekucję w Polsce przeprowadzono w areszcie przy ulicy Montelupich w Krakowie, w kwietniu 1988 roku.

Ważnym krokiem w historii kary śmierci było powstanie organizacji Amnesty International, która rozpoczęła kampanię przeciwko karze śmierci w 1977 roku. Dzięki jej wysiłkom wiele państw demokratycznych zdecydowało się na zniesienie kary śmierci.

Szubienica i powieszenie to kontrowersyjne tematy, które budzą emocje i podziały. Wielu zwolenników zniesienia kary śmierci argumentuje, że taka forma egzekucji jest okrutna i nieludzka, naruszająca podstawowe prawa człowieka. Z drugiej strony, zwolennicy kary śmierci argumentują, że jest to sprawiedliwa kara za najcięższe zbrodnie i stanowi odstraszający środek wobec potencjalnych przestępców.

Opracowanie: Redakcja oraz Mikołaj Szymaniak